اتوکلاو و موارد کاربرد آن چیست؟
اتوکلاو دستگاهی است که برای سترون سازی به کار می رود. سترون سازی به معنای نابودی یا حذف همه اشکال-حیات (میکروبی شامل اسپورها) در مواد غیرمتحرک از طریق روش های فیزیکی، شیمیایی یا با استفاده از بخار است. کلمه Sterilizer برگرفته از واژه لاتین Sterilis به معنای فاقد میوه و بار است. تاکید این فصل صرفا روی اتوکلاوهایی است که به طور گسترده در مراکز عمومی بهداشت، آزمایشگاه های بالینی و تحقیقاتی استفاده می شوند. این دستگاه همچنین به نام استریل کننده شناخته شده است. استریلیزاسیون باید به عنوان گروهی از فرآیندهای مرتبط بسیار مهم برای انجام خدمات بهداشتی (استریلیزاسیون مواد، محیط کشت و دستگاه ها) مطابق با شرایط سخت گندزدایی در نظر گرفته شود. فرآیندهای دستیابی به شرایط استریل در مواد غیرمتحرک به ترتیب زیر است:
-
تمیز کردن،
-
آلودگی زدایی
-
بررسی و نظارت
-
آماده سازی و بسته بندی
-
استریلیزاسیون
-
ذخیره سازی
-
تحویل مواد و لوازم
موارد استفاده از اتوکلاو
اتوکلاو برای حذف مطمئن (سازمان نظارت بر مواد غذایی و دارویی آمریکا (FDA) (The Food and Drug Administration) یک شیئی را بر اساس مطالعه آماری طبقه بندی می کند. یک شی در مقایسه با اشیای دیگر که مراحل استریلیزاسیون یکسان را طی می کنند، زمانی استریل در نظر گرفته می شود که احتمال استریل نبودن آن کمتر از یک در میلیون در نظر گرفته شود. این اندیکس سطح اطمینان استریل بودن (SAL ) ( Sterility Assurance Level) نامیده می شود و غیر فعال شدن میکروب ها در مراحل استریلیزاسیون را بیان می کند.)
میکروارگانیسم هایی که روی اشیای مورد استفاده در فعالیت های تشخیصی، درمانی یا مراقبتی در موسسات بهداشتی (بیمارستان ها، آزمایشگاه ها) وجود دارند طراحی شده است. از اتوکلاو به طور گسترده در صنایع مواد غذایی و دارویی استفاده می شود و در آزمایشگاه، مواد و وسایل با اهداف زیر استریل می گردند:
-
برای تهیه مواد مورد استفاده جهت کشت باکتری شناسی (لوله های آزمایش، پیپت، ظروف محیط کشت و غیره) و به منظور اجتناب از آلودگی آنها.
-
برای تهیه وسایل مورد استفاده در نمونه گیری (همه باید در شرایط استریل باشند: سوزن ها، لوله ها، ظروف).
-
برای سترون نمودن لوازم آلوده.
اتوکلاو ها در اندازه های مختلف در دسترس هستند. کوچکترین آنها، نوع رومیزی و بزرگترین آنها دستگاه های پیچیده ای هستند که برای بهره برداری نیازمند مراحل پیش از نصب می باشند. حجم اتاقک سترون سازی به عنوان مرجع در نظر گرفته شده و اندازه گیری اتوکلاو با واحد دسی متر مکعب و یا لیتر سنجیده می شود. بر اساس نحوه کنترل عملکرد اتوکلاوها، مدل های دستی، نیمه خودکار و یا تمام خودکار وجود دارند.
اصول عملکرد اتوکلاو
اتوکلاوها با استفاده از خواص ترمودینامیک آب به عنوان یک ماده خالص، کار می کنند. در شرایط طبیعی (در سطح دریا و فشار یک اتمسفر) آب (در فاز مایع) می جوشد و در 100 درجه سانتی گراد به بخار تبدیل می شود (فاز گازی). اگر فشار کاهش یابد، در دمای پایین تر و اگر فشار افزایش یابد، در دمای بالاتر می جوشد. با کنترل فشار بخار آب، دمای اتاقک اتوکلاو ممکن است به دماهای بالاتر از 100 درجه سانتی گراد یا برعکس با کنترل دما به فشاری بیشتر از فشار اتمسفر برسد. منحنی زیر نحوه عمل آب را بسته به شرایط فشار و دما نشان می دهد.
